Rannsóknir á Snæfellshjörð

Vöktun hreindýra á áhrifasvæði Fljótsdalsstöðvar hefur beinst að hreindýrum sem tilheyra svokallaðri Snæfellshjörð. Hjörðin er annars vegar samsett úr Fljótsdalshjörð og hins vegar Norðurheiðahjörð.

Útbreiðslusvæði hreindýra á Austurlandi er skipt í níu veiðisvæði. Norðurheiðahjörð gengur á veiðisvæði 1 og Fljótsdalshjörð gengur á svæði 2 þó hún hafi á síðari árum einnig gengið á svæði 6 og nyrsta hluta svæðis 7. Takmarkaður samgangur er á milli svæða 1 og 2 en líkur taldar á því að dýr hafi fært sig af svæði 2 yfir á 1. Rannsóknarsvæðið vegna áhrifa Fljótsdalsstöðvar er fyrst og fremst veiðisvæði 1 og 2 auk vestasta hluta svæðis 6 og nyrsta hluta svæðis 7.

Á árinu 2014 gaf Náttúrustofa Austurlands út umfangsmikla skýslu um áhrif náttúru og manna á líf Snællshjarðarinnar síðustu áratugi. Niðurstöður vöktunar sýna að hjörðin stækkaði á framkvæmdatímanum og að líkamlegt ástand dýranna var gott vegna mildra vetra. Árið 2002 færðust aðalsumarhagar Snæfellshjarðar frá Vesturöræfum yfir á Fljótsdalsheiði. Fljótsdalsdýrum fjölgaði fram til 2009 en árin 2011 og 2013 voru dýrin hins vegar færri en þau höfðu verið í fimm áratugi, einkum vegna veiða og útflutnings af svæðinu. Síðustu áratugi hefur gróska aukist á Vesturöræfum, fé fækkað en heiðagæs fjölgað. Með tilkomu Hálslóns árið 2007 fóru beitilönd undir lón og mannvirki og við það breyttist dreifing dýranna. Líklegt er að breytt tíðarfar, uppsöfnuð langtímaáhrif framkvæmdanna og aukinn ferðamannastraumur hafi haft áhrif á ofangreindar breytingar á hagagöngu hreindýra á Snæfellsöræfum eftir árið 2000.

Niðurstöður vöktunar sýna að framkvæmdir við Kárahnjúka höfðu ekki neikvæð áhrif á vöxt og viðgang hreindýra á Snæfellsöræfum.

Virkjunarframkvæmdir á Snæfellsöræfum fóru fram á árunum 2002 til 2009. Niðurstöður vöktunar sýna að framkvæmdirnar höfðu ekki neikvæð áhrif á vöxt og viðgang hreindýra á þessum slóðum en hins vegar urðu miklar breytingar á hagagöngu dýranna. Ekki var augljós tenging á breyttri hagagöngu við virkjunarframkvæmdir en þó voru vísbendingar um að skarkali tengdur framkvæmdunum og aukin umferð manna hafi t.d. haft þau áhrif að hópur  tarfa sem gekk í Kringilsárrana hefur ekki sést þar síðan 2006. Að öllum líkindum er þó um að ræða flókið samspil breytinga í tíðarfari, veiða og annarra mannlegra athafna á svæðinu. Einnig spila aðrir þættir inn í sem minna er vitað um eins og mögulegar gróðurbreytingar, áhrif stofnstærðar, óútskýrðir þættir í atferli dýranna og fleira. Þá er ljóst að breytingar urðu einnig á hagagöngu hreindýra á öðrum svæðum á sama tímabili.